Transitie start direct als er eerste geluiden zijn om iets te veranderen. Het heden wordt onzeker, de toekomst vol vraagtekens en de concrete toekomstige situatie nog ver weg.
In bijna elk veranderingstraject anticiperen initiatiefnemers op tegenstand, onzekerheid en negatieve emoties. Jammer als het daarbij blijft, want bij volle benutting van transitie is erkenning van deze beleving bij betrokkenen een cruciale eerste stap, die ruimte schept voor co-creatie.
Gezamenlijke onderneming
Het is de kunst om vanaf het eerste begin ervan uit te gaan dat de transitie een gezamenlijke onderneming dat ups en downs zal kennen en waarin niet iedereen hetzelfde tempo heeft.
Zet de transitie zélf in de spotlights!
Dat begint met openheid en erkenning: openheid over wat niet door zal gaan, erkenning dat er afscheid zal zijn en dat dat pijnlijk is.
Ook de onduidelijkheid van het heden verdient volle erkenning. Zowel in de zin van onzekerheid over baanbehoud, toekomstige werksituatie, leiderschap, samenwerkingsverband e.d. Als in de zin van ontwikkelingskansen: out-of-the-box denken, creativiteit, nieuwe wegen creëren en werken aan het voortbestaan van de organisatie.
Bij uitstek is er in tijden van transitie ruimte voor innovatie.
Realiteit van het moment
Deze afbeelding, vrij naar het transitiemodel van William Bridges, toont in één oogopslag het verloop van transitie. Eerst gloort het nieuwe slechts vaag aan de horizon, terwijl de oude situatie nog doorgaat.
Vervolgens verbrokkelt die oude situatie, terwijl de nieuwe situatie nog steeds vaag blijft.
Dan bestaat er geen houvast meer in ‘oud’, en nogniet in ‘nieuw’: de realiteit van het moment is het transitieproces zelf.
Benut onduidelijkheid
Juist door de transitie duidelijk te benoemen en als onvermijdelijk te zien, ontstaat ruimte voor constructieve benutting van dit gebrek aan zekerheid en de afwezigheid van vaste vormen. Zelfs bij pijnlijk afscheid is het mogelijk dat betrokkenen hun deskundigheid bundelen en gebruiken om gestaag de toekomst vorm te geven. Ook mensen wier baan op de tocht staat, kunnen bij volledige erkenning van dit verlies zich nog inzetten om mee te bewegen en betekenisvol aan het werk te zijn.
Kaders
Vaststelling van de kaders (richting van de verandering, globale toekomstvisie en missie, besluitvormingsprocedures) is van groot belang om de transitie enigszins te stroomlijnen. Zie hiervoor ook de blogpost ‘Improviseren: vrijheid versus kader’.
Heldere communicatie van wat wél al duidelijkheid heeft en wat nog te ontwikkelen is, is doorslaggevend voor ontwikkelingssucces. Binnen de aangegeven richting kan gezamenlijk worden geëxperimenteerd; het liefst met werkvormen die uitdagen tot snelle uitwisseling, directe actie en vlotte evaluatie, om vervolgens een volgende slag te maken.
Co-creatie
Een aantal ingrediënten om transitie vooral een co-creatiefase te laten zijn:
- erkenning en ruimte voor de pijnlijkheden en onzekerheden van afscheid;
- waardering voor de verworvenheden en kwaliteiten uit het verleden;
- ruimte om die kwaliteiten te benutten voor het vormgeven van de toekomst;
- duidelijke richtlijnen waarbinnen ieder betrokken wordt bij de concretisering;
- ruimte om te experimenteren;
- communicatie over wat wel al is vastgesteld en wat nog open ligt.
Hoe zet u uw transitieplannen in de etalage? Hoe maakt u het een inspirerende fase?